Na każdym kroku stykamy się ze wzornictwem
Każde miejsce, każda przestrzeń czy obiekt materialny, z którym mamy do czynienia każdego dnia został przez kogoś zaprojektowany. Budynek i biuro, w którym pracujemy, komputer i interfejs programu, którego używamy, szkoła, sala, stół i krzesła, przychodnia i jej wyposażenie, każdy wytwór człowieka to przykład wzornictwa, choć nie zawsze dobrego i pożądanego. Każdego dnia, nieustanie obcujemy więc z designem, który wpływa nie tylko na to, jak się zachowujemy i działamy, ale także na sposób w jaki myślimy i jak czujemy. Design jest wypadkową czasów, w których żyjemy i potrafi zamanifestować przyszłe tendencje.… Design ma ogromy wpływ na nasze życie.
Każdy z nas jest projektantem
Codziennie, często nieświadomie, wpływamy na kształt naszego otoczenia. Bierzemy udział w procesie projektowania nie tylko podczas współtworzenia produktów czy nowych rozwiązań, ale również świadcząc usługi naszym klientom, wychowując dzieci, dzieląc się wiedzą z innymi, spędzając kreatywnie czas z przyjaciółmi, a nawet dokonując naszych konsumenckich wyborów.
Definicja designu
Przyjmując definicję wzornictwa (obowiązującą od drugiej połowy XIX wieku w Anglii), która rozdziela proces projektowania i wykonywania, możemy określić design zarówno jako „proces” oraz „wytwór” tego procesu. Co więcej, współcześnie design odnosi się już nie tylko do projektowania i tworzenia produktów, ale jego zasięg obejmuje również projektowanie usług i ich świadczenie – wpływanie na doświadczenie odbiorców. W związku z tym słowo „design” można użyć zarówno w formie rzeczownika, jak i czasownika. Design jest więc wytworem, ale i kreatywnym, twórczym procesem powstawania rozwiązań.
Projektowanie łączy w sobie kwestie estetyczne, funkcjonalne, produkcyjne i handlowe. Ale czy na pewno tylko? Zgodnie z badaniami prof. Roberto Vergantiego, design (łac. designare = odkrywanie znaczeń) ma również moc „nadawania nowego znaczenia”, czyli odkrywania nowych sensów, dawania ludziom nowych powodów do skorzystania z produktu, usługi czy rozwiązania i zmieniając w znaczący sposób ich zachowania, czy nawet styl życia.… Znaczenie designu rozszerza się jeszcze bardziej. Wychodzi poza estetyczne, funkcjonalne, opłacalne aspekty produktu i usługi. W jego zasięgu są rozwiązania, które radykalnie odkrywają przed ludźmi nieznane im dotychczas motywacje, aspiracje i potrzeby.
Wielokontekstowe spojrzenie na design
Design musi być osadzony w społeczno-ekonomicznych modelach, w których funkcjonujemy. Jest bowiem „wytworem”, wypadkową swoich czasów, na które składają się gospodarka, polityka, środowisko, technologie, etyka. Wystarczy spojrzeć na historię – czasy rozwoju przemysłu i napięcia między rzemiosłem a produkcją masową, modernizm i bauhaus, czasy wojny. Rola designu zawsze zmieniała się w zależności od kontekstu. Kontekst innych zjawisk jest kluczowy dla rozumienia designu i świadomego procesu tworzenia „tu i teraz”, a także podczas prób zrozumienia najbliższej, nadchodzącej przyszłości.
Projektowanie zorientowane na człowieka
Projektowanie zorientowane na człowieka (ang. UCD, User-Centered Design) to proces projektowania wokół użytkownika, stawiający człowieka, jego potrzeby i oczekiwania w centrum. Co istotne, nie chodzi tylko o projektowanie dla ludzi, ale angażowanie użytkowników w proces tworzenia nowych rozwiązań. Dzięki włączaniu ludzi w proces twórczy, możemy lepiej projektować produkty, usługi i doświadczenia odbiorców. Kim jest użytkownik? Jakie ma cele do zrealizowania? Z jakimi problemami się mierzy? Jakie ma oczekiwania względem projektowanych rozwiązań? Co jest dla niego ważne? Dzięki projektowaniu zorientowanym na człowieku, projektanci mogą tworzyć produkty dokładnie takie, jakich oczekują i pożądają klienci.
Rola wzornictwa – dwie potężne koncepcje. Wyzwania współczesnego świata
Jaką rolę odgrywa dzisiaj design? A jaką odgrywać powinien? Obserwowaliśmy dotychczas dwie ścierające się koncepcje wzornictwa. Z jednej strony design miał służyć wyrażeniu naszej osobowości, statusu społecznego i zaspakajanych potrzeb, z drugiej – wzornictwo miało za zadanie podwyższanie jakości życia poprzez dobrze zaprojektowane i powszechnie dostępne rozwiązania. Jednak to napięcie między dwoma rolami designu osłabło w postmodernistycznych czasach. Nowe wyzwania, przed którymi stoimy to nadprodukcja, nadmierny konsumpcjonizm i ubóstwo w różnych częściach świata, zmiany klimatyczne i nadciągająca zagłada człowieka na ziemi. Wymagania stawiane przed wzornictwem w zakresie aspektów społecznych, ekonomicznych, politycznych i ekologicznych są ciągle aktualne. A może nawet ważniejsze niż kiedykolwiek wcześniej…
6 strategii projektowania wg Johna Thackary
John Thackara, guru zrównoważonego projektowania, z którym mieliśmy okazję rozmawiać podczas VI Kongresu Open Eyes Economy Summit w Krakowie, niestrudzenie od wielu lat edukuje nas na temat zasad projektowania w złożonym świecie. Jakie zasady projektowania powinniśmy uwzględnić podczas pracy nad nowymi rozwiązaniami?
1. Od szkicu i planu do zrozumienia i reagowania
Proces projektowania rozumiany bardziej jako sterowanie, nie kształtowanie. Projektant to nie autor koncepcji, ale koordynator, którego zadaniem jest skuteczne wspieranie zespołu oraz ukierunkowanie dobrych pomysłów i przemyślanych działań dotyczących projektowania złożonych systemów.
2. Od koncepcji prostych do koncepcji głębokich
Skupienie uwagi na projektowaniu głębokim, które uwzględnia zrozumienie różnych kontekstów i zależności w tym złożonym świecie.
3. Od projektowania odgórnego do wykorzystywania zjawisk brzegowych
Czyli stałe poszukiwanie inspiracji w nowych miejscach, przyglądanie się ciekawym ludziom, miejscom, organizacjom i pomysłom. Zamiast tworzyć wszystko od podstaw i wchodzić w role niepowtarzalnych kreatorów, powinniśmy poszukiwać pomysłów w już istniejących i sprawdzonych rozwiązaniach.
4. Od science fiction do social fiction
Innowacja rozumiana jako poszukiwanie sposobów poprawiania otaczającej nas rzeczywistości – naszego „tu i teraz”. Odejście innowacji od futurystycznej fikcji i przekierowanie uwagi z przyszłości zdominowanej przez naukę do innowacyjnych rozwiązań społecznych.
5. Od projektowania „dla” do projektowania „z”
Open source innovation to otwarta, sieciowa współpraca. Międzyludzka interakcja i osobiste spotkania ponad procesami i narzędziami. Eksperymentowanie i robocze wersje rozwiązań ponad szczegółowymi, „gotowymi” rozwiązaniami. Reagowanie na zmiany ponad procedurami. Współpraca z klientem ponad negocjowaniem kontraktów.
6. Od designu-projektu do designu-użytecznego rozwiązania
Użyteczne projektowanie rozumiane jako zmiana modeli biznesowych. Design interpretowany jako proces ustawicznego kształtowania całych systemów, a nie tylko ich poszczególnych produktów.
Świadome projektowanie
Design to zatem nie tylko rezultat projektowania. Design to proces ustawicznego kształtowania całych systemów. Powołując się na stwierdzenie Johna Thackary z jego książki „Na grzbiecie fali. O projektowaniu w złożonym świecie”, szacuje się, że 80% wpływu produktów, usług i infrastruktury na środowisko naturalne można przewidzieć już na etapie projektowania (np. materiały, energię, codzienną obsługę, czy los produktów po okresie eksploatacji). Powinniśmy projektować systemy, produkty i usługi tak, aby były bezpieczne. Wybierać materiały ze sprawdzonych źródeł. Działać zgodnie z koncepcją „humanity centered design”, stawiającą w centrum człowieka, jego potrzeby i oczekiwania. Ale dziś projektowanie dla człowieka to za mało – zadaniem projektantów jest koncentracja na całym życiu, nie tylko ludzkim.
To tylko niektóre aspekty, które powinniśmy brać pod uwagę projektując nowe rozwiązania, w trosce i z poszanowaniem naszej planety. Na tym polega świadome projektowanie, którego efekt jest zamierzony, nie przypadkowy. Każdy z nas jest projektantem i każdego dnia, każda nasza decyzja ma wpływ na środowisko, w którym żyjemy.
Materiał powstał na podstawie rozmowy z Anną Wróblewską, założycielką i CEO Metaphor.
